Palmolie, na al die milieu ellende, een noodzakelijk kwaad?
De bossen op de Aziatische eilanden Sumatra, Borneo en Papoea zijn magisch. Aaneengesloten gebieden vol mangroves, tropisch regenwoud en hooglanden en laaglandbossen bieden onderdak aan ‘s werelds meest aansprekende diersoorten: orang-oetans, tijgers, neushoorns, olifanten en netpythons. Deze bijzondere wouden maken in rap tempo plaats voor plantages. Eén van de belangrijkste veroorzakers van de ontbossing in Indonesië is de groeiende vraag naar palmolie, ‘s werelds meest gebruikte plantaardige olie.
Productief en veelzijdig
Palmolie komt uit de vrucht van de oliepalm en wordt verwerkt in een groot aantal verschillende producten. Onder andere door zijn veelzijdigheid heeft palmolie veel andere plantaardige en dierlijke vetten en oliën vervangen. Van bakolie tot margarine, van snoepgoed tot kant-en-klare maaltijden en van wasmiddelen tot shampoo. Ook wordt palmolie gebruikt als industrieel smeermiddel en biobrandstof. De opbrengst van palmolie – de hoeveelheid geproduceerde olie per hectare per jaar – is veel groter dan die van andere plantaardige oliën. Omdat palmolie bovendien een lage kostprijs heeft als gevolg van de productie in lagelonenlanden is het onder bedrijven een populair product.
Palmolieteelt vaak ten koste van natuur én mens
Sinds 1970 stijgt wereldwijd de vraag naar plantaardige oliën. Dat heeft geleid tot de aanleg van grootschalige oliepalmplantages. Met stevige gevolgen voor de biodiversiteit en het klimaat. Daarnaast leidt palmolieproductie vaak tot watervervuiling en erosie. De grootschalige plantages bieden bovendien relatief weinig werkgelegenheid. Ook worden de landrechten van de lokale bevolking niet altijd gerespecteerd. Ongeveer 85 procent van het aantal oliepalmplantages bevindt zich in Indonesië en Maleisië (bijna 10 9,7 miljoen hectare). Nigeria bekleedt de derde plaats.
Samen voor verandering
Door betere productiemethodes toe te passen kan de palmolie-industrie economische groei en sociale ontwikkeling opleveren zonder dat dit ten koste gaat van natuur en mensen. Het Wereld Natuur Fonds werkt daarom sinds 2003 intensief aan internationale regels ter verduurzaming van de palmolieproductie in een de zogenaamde Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie (RSPO). Samen met maatschappelijke organisaties en met bedrijven die palmolie telen, verhandelen en gebruiken zijn heldere criteria opgesteld. Die stellen bijvoorbeeld dat er geen waardevolle bossen of natuur mag worden gekapt voor de aanleg van nieuwe plantages. Daarnaast moedigt WNF alle spelers in de palmolieketen aan om de vraag naar verantwoorde palmolie te stimuleren.
Verantwoorde palmolie loont!
Palmolie heeft ook een positieve kant: het levert een belangrijke bijdrage aan de economieën van Indonesië en Maleisië. Onderzoek wijst uit dat de overstap naar de productie van duurzame palmolie loont; de economische baten van certificering van palmolie volgens de principes van de RSPO overstijgen de kosten ruimschoots. In Indonesië wordt 40 procent van de palmolie geproduceerd door kleine boeren. De overstap naar verantwoorde palmolieproductie helpt hen aan hogere inkomsten zonder dat zij daarvoor extra bos hoeven te kappen. In een project van WNF Indonesië nam de productiviteit per hectare in korte tijd toe met 20 procent, terwijl kosten werden bespaard door minder gebruik van pesticiden en kunstmest. Dat betekent ook winst voor de natuur!
20% palmolie verantwoord geproduceerd
Van de wereldwijd beschikbare palmolie is nu al 20 procent verantwoord geteeld. Die wordt echter niet allemaal verkocht.
Het is dan ook zaak dat supermarktconcerns, voedsel- en cosmetica fabrikanten zo snel mogelijk overschakelen op het verwerken van duurzame palmolie in hun producten om de vraag naar duurzame palmolie te doen toenemen. WNF brengt met de 2-jaarlijkse internationale Palm Oil Buyers’ Scorecard de ontwikkelingen bij grote supermarktketens en levensmiddelenconcerns uit Europa, de Verenigde Staten, Australië, Japan en India in kaart.
Eerste stap
Bedrijven kunnen certificaten kopen om de productie van verantwoorde palmolie te steunen. WNF ziet dit als een eerste stap. Inmiddels is de aanvoer van verantwoorde palmolie naar Europa flink op gang gekomen en kunnen bedrijven palmolieproducten aankopen die daadwerkelijk gecertificeerd zijn. WNF roept het bedrijfsleven daarom op om van certificaten over te stappen op RSPO-gecertificeerde palmolie. Want alleen de aanschaf van palmolie die daadwerkelijk verantwoord is geproduceerd, sluit uit dat daarvoor waardevolle natuur is vernietigd.
Nederland deels goed op weg
In 2010 spraken verschillende Nederlandse brancheorganisaties af dat eind 2015 alle palmolie die de bij hen aangesloten bedrijven gebruiken verantwoord geproduceerd moest zijn. Halverwege 2015 onderzocht het Wereld Natuur Fonds hoe het stond met de overstap naar verantwoorde palmolie bij een groot aantal Nederlandse bedrijven. Dankzij de aanschaf van certificaten was een groot aantal op koers om de doelstelling van 100 procent verantwoorde palmolie te halen. Ruim de helft van de onderzochte bedrijven laat echter zien dat het ook mogelijk is over te gaan naar RSPO-gecertificeerde palmolie en daarmee echt een bijdrage te leveren aan natuurbescherming. Teleurstellend was dat een derde van de bedrijven geen informatie ter beschikking wilde stellen. In 2016 zullen we het onderzoek herhalen. Nederland heeft via bedrijven in de havens een aanzienlijk aandeel in de raffinage en doorvoer van palmolie naar de rest van Europa. WNF roept deze concerns op om hun moederbedrijven te bewegen tot certificering.
Ons land telt nog een flink aantal bedrijven uit de palmolieketen – van handel tot verwerker en supermarkt – die nog geen lid zijn van de RSPO. Ook dat kan beter.
Wat kun jij doen?
Of een product verantwoorde palmolie bevat, is soms te zien aan het RSPO-keurmerk. De meeste bedrijven kiezen er echter voor dit niet af te beelden, onder andere omdat hun producten vaak maar een kleine hoeveelheid palmolie bevatten. Wil je toch een verantwoorde keuze maken? Bekijk dan de Nederlandse en internationale scorecard van WNF om te zien welke bedrijven zijn aangesloten bij de Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie (RSPO) en hoe ver zij zijn met de verduurzaming van de palmolie in hun producten. Vraag producenten, je supermarkt of cateraar om alleen nog verantwoorde palmolie te verwerken en te verkopen.
bron WNF publicatie